Η εγκυμοσύνη είναι μια μοναδική περίοδος αλλαγών – σωματικών, συναισθηματικών και ψυχολογικών. Για πολλές γυναίκες, συνοδεύεται από χαρά και προσμονή. Ωστόσο, για άλλες, μπορεί να «ξυπνήσει» παλιά, βαθιά θαμμένα τραύματα από την παιδική ηλικία.
Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Και πώς μπορεί να επηρεάσει τη μητέρα και το έμβρυο;
Τι είναι παιδικό τραύμα;
Ο όρος «παιδικό τραύμα» αναφέρεται σε στρεσογόνες ή επώδυνες εμπειρίες που βιώνει ένα παιδί και που ξεπερνούν την ικανότητά του να τις διαχειριστεί. Τέτοιες εμπειρίες μπορεί να είναι:
- Σωματική, σεξουαλική ή συναισθηματική κακοποίηση
- Παραμέληση (σωματική ή συναισθηματική)
- Έκθεση σε ενδοοικογενειακή βία
- Απώλεια γονέα ή βασικού φροντιστή
- Ένα διαζύγιο με έντονη σύγκρουση
- Ψυχική νόσος ή εξάρτηση στο οικογενειακό περιβάλλον
Τα τραύματα αυτά δεν «ξεχνιούνται» απαραίτητα με την πάροδο του χρόνου. Αντίθετα, «εγγράφονται» στο σώμα και στον εγκέφαλο και μπορεί να επηρεάζουν τη συναισθηματική ρύθμιση, τις σχέσεις, ακόμα και την υγεία του ατόμου στην ενήλικη ζωή.
Η εγκυμοσύνη ως «παράθυρο ευαλωτότητας» – ή και ως ευκαιρία
Η εγκυμοσύνη μπορεί να είναι μια φυσιολογική διαδικασία αλλά ταυτόχρονα είναι και μια σημαντική ψυχολογική μετάβαση. Οι αλλαγές στις ορμόνες, στη σωματική εικόνα και στον τρόπο ζωής προκαλούν αναδιοργάνωση στις ψυχικές διεργασίες.
Για τις γυναίκες με ιστορικό τραύματος, αυτή η περίοδος μπορεί να ενεργοποιήσει μνήμες, συναισθήματα ή συμπεριφορές του παρελθόντος. Συχνά παρατηρούνται:
- Αυξημένο άγχος ή ευερεθιστότητα
- Δυσκολία σύνδεσης με το έμβρυο
- Επανεμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων
- Έντονα όνειρα ή flashbacks
- Αποφυγή ιατρικών εξετάσεων (ιδίως γυναικολογικών) λόγω επανατραυματισμού
Ωστόσο, η εγκυμοσύνη μπορεί επίσης να αποτελέσει μια ευκαιρία θεραπευτικής επεξεργασίας. Η επιθυμία να προστατεύσει η μέλλουσα μητέρα το παιδί της συχνά κινητοποιεί βαθιές εσωτερικές δυνάμεις και την ωθεί να αντιμετωπίσει τα τραύματα του παρελθόντος.
Πώς επηρεάζεται το βρέφος;
Η επιστήμη πλέον δείχνει ξεκάθαρα ότι η ψυχική κατάσταση της εγκύου επηρεάζει το έμβρυο. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η μήτρα είναι το πρώτο περιβάλλον στο οποίο διαμορφώνεται η ψυχική και σωματική υγεία του παιδιού.
Μελέτες δείχνουν ότι:
- Το χρόνιο στρες της μητέρας μπορεί να μεταβάλλει τα επίπεδα κορτιζόλης στο έμβρυο, επηρεάζοντας την ανάπτυξη του εγκεφάλου.
- Βρέφη μητέρων με τραυματικό ιστορικό εμφανίζουν συχνότερα δυσκολίες στη ρύθμιση συναισθημάτων και στον ύπνο.
- Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για αναπτυξιακές ή ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες κατά την παιδική ηλικία.
Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι «καταδικασμένα» – κάθε παιδί είναι μοναδικό και προστατεύεται σημαντικά από τη θετική σχέση με τη μητέρα του. Όμως, μας υπενθυμίζει ότι η φροντίδα της ψυχικής υγείας της εγκύου είναι ουσιώδης για τη φροντίδα του παιδιού της.
Πώς μπορεί να βοηθηθεί μια μέλλουσα μητέρα με ιστορικό τραύματος;
- Αναγνώριση και κατανόηση
Η αποδοχή ότι το παρελθόν επηρεάζει το παρόν είναι το πρώτο βήμα. Δεν σημαίνει ότι κάποια είναι ακατάλληλη για μητέρα, αλλά ότι χρειάζεται στήριξη. - Ψυχολογική υποστήριξη
Η θεραπευτική σχέση μπορεί να προσφέρει ασφάλεια και χώρο για έκφραση. Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία, η θεραπεία τραύματος (π.χ. EMDR) ή η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία μπορούν να είναι εξαιρετικά βοηθητικές. - Εκπαίδευση στο άγχος και στις σωματικές αντιδράσεις
Οι τεχνικές χαλάρωσης, η ενσυνειδητότητα (mindfulness) και η σωματοκεντρική ψυχοθεραπεία ενισχύουν την ικανότητα ρύθμισης του στρες. - Ενίσχυση της υποστηρικτικής δικτύωσης
Οι σχέσεις με τον σύντροφο, την οικογένεια και την κοινότητα μπορούν να λειτουργήσουν ως προστατευτικοί παράγοντες. - Ενημέρωση των επαγγελματιών υγείας
Η ειλικρινής επικοινωνία με τη μαία ή τον γυναικολόγο είναι ζωτικής σημασίας. Ένα υποστηρικτικό ιατρικό περιβάλλον μειώνει τον κίνδυνο επανατραυματισμού.
Και αν είμαι γονιός που είχε παιδικό τραύμα;
Πολλοί γονείς που έχουν βιώσει τραύμα αναρωτιούνται αν θα το «μεταδώσουν» στα παιδιά τους. Η αλήθεια είναι πως το τραύμα δεν είναι απαραίτητα μεταδοτικό – η σιωπή είναι. Αντίθετα, η επίγνωση, η αναζήτηση βοήθειας και η ειλικρινής σχέση με το παιδί αποτελούν τους ισχυρότερους προστατευτικούς παράγοντες.
Ακόμα κι αν δεν είχατε θετικά πρότυπα γονεϊκότητας, μπορείτε να δημιουργήσετε το δικό σας μονοπάτι – με αγάπη, υπομονή και γνώση.
Συμπερασματικά
Το παιδικό τραύμα μπορεί να αφήσει βαθιά ίχνη στην ψυχή – όμως δεν καθορίζει το μέλλον. Η εγκυμοσύνη είναι μια ευκαιρία, όχι μόνο για να φέρουμε μια νέα ζωή στον κόσμο, αλλά και για να φροντίσουμε τη δική μας ζωή.
Αν έχετε περάσει δύσκολα, αξίζετε φροντίδα, στήριξη και χώρο για επούλωση. Κανείς δεν χρειάζεται να είναι «τέλειος» γονιός . Αρκεί να είμαστε αρκετά καλοί, με αγάπη για τα παιδιά μας και -ίσως για πρώτη φορά– και για τον εαυτό μας.
Αρθρογράφος: Στάμου Ελένη, Ψυχολόγος BSc, MSc
______________________
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στη στήλη ΠΑΙΔΙ του Beater.gr που διατηρείται σε συνεργασία με τη συντακτική ομάδα του Winimo!
Μπες στο www.winimoapp.com και ρώτα ό,τι σε απασχολεί, όπου κι αν βρίσκεσαι.
Ακολούθησε το Winimo στο Instagram ή βρες τη σελίδα του στο Facebook.
#WinimoApp